Son vaxtlar həbs edilmiş fəalların və jurnalistlərin qohumları və bəzi müşahidəçilər Azərbaycanda siyasi məhbus probleminə ictimai marağın və beynəlxalq təşkilatların diqqətinin azaldığını qeyd edirlər. Bu, həqiqətən belədirmi?

Araşdırmaçı jurnalist və hüquq müdafiəçisi Xədicə İsmayıl Turan-ın xahişi ilə vəziyyəti şərh edərkən qeyd edib ki, Azərbaycanda siyasi məhbus problemi aktuallığını itirməyib, sadəcə olaraq Qarabağ müharibəsi onu bir qədər arxa plana keçirib. Amma siyasi məhbus və siyasi motivli repressiyaların sayı azalmayıb. Doğrudur, indi 2013-14-cü illərdəki kimi məşhur vətəndaş cəmiyyəti fəalları həbs edilmir. Amma qanunvericilik səviyyəsində fəaliyyəti məhdudlaşdırılan müstəqil QHT-lərin və ictimai birliklərin fəallığı da azalıb.

Bununla belə, hazırda fəallara təzyiq və repressiyalar onların gözdən salınması yolu ilə - şəxsi həyatlarına müdaxilə ilə, “intim ifşalarla” həyata keçirilir, deyə İsmayıl sözünə davam edib.

“Pegasus” qalmaqalı hakimiyyətin tənqidçiləri ilə bağlı “kompromat” yığılması üzrə geniş miqyaslı və sistemli işin göstəricisi olub, bunun nəticəsində yüzlərlə jurnalist və fəalın izlənməsi və şəxsi həyatlarına müdaxilə faktları ictimailəşib.

“Ənənəvi” siyasi motivli həslər də, daha az miqyasda olsa da, davam edir. İsmayıl 14-15 iyul 2020-ci il “Qarabağ” aksiyasının iştirakçıları barəsində olduğu kimi, hakimiyyət tənqidçilərinə şərti cəzalar verilməsi haqqında məhkəmə qərarlarını “yumşalma” hesab etmir. Sadəcə olaraq hökumət beynəlxalq ictimaiyyətdə “siyasətin yumşaldılması” haqqında təsəvvür yaratmaq üçün öz opponentlərinə qarşı “alternativ tədbirlərdən” istifadə etmək qərarına gəlib. Amma şərti cəzalar da cəzadır və vətəndaşların siyasi fəallığını məhdudlaşdırır.

Hakimiyyətdaxili çəkişmələrin “qurbanı olduqları” haqqında rəyləri nəzərə alsaq, Eldar Həsənov (keçmiş səfir və sabiq baş prokuror), Cahangir Hacıyev (“Azərbaycan Beynəlxalq Bankı” ASC-nin sabiq sədri) kimi yüksək vəzifəli məmurlar barəsində cinayət işlərinin altında siyasi motivlər var? Vaxtilə Fərhad Əliyev və Əli İnsanov məsələsində olduğu kimi, onlar da siyasi məhbus kimi tanına bilər?

Bu suala cavabda İsmayıl qeyd edib ki, Əliyev və İnsanov mühakimə olunduqları iqtisadi maddələrlə həbs edilsəydi, onlar siyasi məhbus kimi tanınmazdı.

Onlar ilkin olaraq dövlət çevrilişinə cəhd ittihamı ilə həbs ediliblər, bu, siyasi cinayətdir, amma onların təqsiri sübuta yetirilməyib.

İnsanovun siyasi məhbus hesab edilməsi ilə bağlı vahid rəy olmayıb. Cəza müddətinin bitməsinə bir neçə ay qalmış ona qarşı yeni uydurma ittihamlar irəli sürüldükdə o, siyasi məhbus kimi tanınıb.

“Cahangir Hacıyev məsələsində biz hələ 2010-cu ildə “Azərbaycan Beynəlxalq Bankı”nda böyük korrupsiya faktlarını araşdırırdıq. Hacıyevin həyat yoldaşının Londonda böyük xərcləri və böyük daşınmaz əmlak əldə etməsi faktları korrupsiyanı təsdiq edib.

Hacıyevin işinin siyasi konteksti həbs edilməsi ilə bağlı deyil, Maliyyə Nazirliyinin işçiləri də daxil olmaqla, bankın vəsaitinin mənimsənilməsinə görə məsuliyyət daşıyan digər məmurların həbs edilməməsi ilə bağlıdır”, deyə İsmayıl bildirib.

Eldar Həsənova gəlincə, Həsənovun özünün bəyanatlarından göründüyü qədər, o, özü korrupsiya faktlarını təsdiq edir, bu əməllərin “dövlət maraqları məqsədilə” törədildiyini iddia edir. Bu zaman Həsənov təfərrüatları açıqlamaq istəmir, bunun  “dövlətlərarası münasibətləri” korlayacağını bəyan edir.

“Düşünürəm ki, bu, onun siyasi məhbus kimi tanınması üçün çox da yaxşı arqument deyil”, deyə İsmayıl bildirib.

Ümumilikdə, onun sözlərinə görə, bu məmurların işlərində siyasi kontekst onların hələ indi həbs edilməsində və korrupsiya törətdiyi ifşa olunan digər vəzifəli şəxslərin həbs edilməməsindədir.

Siyasi Məhbusların Monitorinq Mərkəzinin rəhbəri Elşən Həsənov da hesab edir ki, Azərbaycanda siyasi motivli həbslər davam edir.

“Uzun illərdir Azərbaycanda siyasi məhbusların sayı 100 nəfərdən çoxdur. Bu gün onların sayı 122-dir, onlar arasında jurnalistlər, blogerlər, siyasi fəallar, vətəndaş fəalları, dini fəallar, habelə “Tərtər işi” və Gəncə hadisələri ilə əlaqədar həbs edilmiş hərbiçilər var.

“Bəziləri azadlığa çıxır, dərhal digərlərini həbs edirlər”, deyə Həsənov Turan agentliyinə bildirib.

“Məmurlara qarşı cinayət işlərinə gəlincə, onların bəzilərinin işlərində “gizli siyasi motiv” var. “Doğrudur, onlar “siyasi məhbus” meyarlarına cavab vermirlər, amma bəziləri kobud hüquq pozuntuları ilə qarşılaşırlar. Belə ki, Eldar Həsənov, AİHM-nin qərarına baxmayaraq, lazımi müalicə ilə təmin edilmir. Cahangir Hacıyevin vəkilinin yanına buraxılması ilə bağlı problemləri var idi.

Xarakteristikasından, şəxsiyyətindən və cəmiyyətdə necə qəbul olunmalarından asılı olmayaraq, onlar Konstitusiyada, Avropa Konvensiyasında zəmanət verilmiş hüquqlara malikdirlər və bu hüquqlara riayət olunmalıdır”, deyə Həsənov qeyd edib.