Siyasi sığınacaq üçün Avropaya üz tutanların üzləşdikləri çətinlikləri barədə bu günlərdə xeyli faktlar paylaşıldı. Eyni zamanda rəsmi olaraq təsdiqlənməmiş məlumatlar hesabına Almaniyaya qaçqın kimi gedən azərbaycanlıların sayının kütləvi artdığı, bəzi soydaşlarımıza qarşı haqsızlığın edildiyi iddia edildi. Bu mövzu ilə bağlı son iki ildə müxtəlif şəxslərdən eşitdiyim məlumatlar, habelə yayılan statistikaya əsasən bəzi mülahizələrimi bölüşmək istərdim.

Əvvəla ondan başlayım ki, ölkədən gedənlərin böyük çoxluğunun bu addımı  sosial-iqtisadi səbəblərdən atdığı heç kimdə şübhə doğurmur. Əfsus ki, öz maddi imkanları, akademik fəaliyyət və ya işçi immiqrant statusu hesabına gedə bilməyənlər əksər hallarda çıxış yolu kimi uydurma siyasi motivlər göstərirlər. Bu zaman miqrasiyanın sərt və amansız reallıqları ilə üzləşirlər. Nəticədə psixoloji sarsıntılar, deportasiya təhlükəsi yaranır. Belə bir durumun yaranma səbəbləri barədə vaxtaşırı danışmaq və araşdırmaq lazımdı. Çünki yanlış şərtlər hesabına gerçəkləşən axın dayanmasa, biz çoxsaylı insan faciələrinin şahidi ola bilərik. Bəs aldadılaraq, yaxud özünü şansa ya da taleyin ümidinə buraxaraq Avropaya üz tutanları bu yoldan döndərmək üçün nə edilməlidi?

Rəsmi qaydalar və kriteriyalar barədə məlumatsızlıq

Avropa ölkələrinə miqrasiyanın şərtləri barədə Bakıda və Avropada yerləşən dələduz və möhtəkir şəxslərdən deyil, həmin ölkələrin rəsmi orqanlarından məlumat alınmalıdı. Məsələn, bu günlərdə intihar etmiş Humay Məmmədovanın son bir ildə eyni motivlə intihar etmiş 10 qaçqından biri olduğu deyilir. Amma media onların heç biri barədə Almaniya Xarici İşlər nazirliyi, ya da Miqrasiya idarəsindən məlumat əldə edə bilmir. Yaxşı olar ki, bu qurumların rəsmiləri ilə əlaqə yaradıb, açıqlamalar alınsın. İnanmıram ki, bu qurumların rəsmiləri Turan agentliyi, Azadlıq radiosu, BBC Azərbaycan, Meydan TV kimi tanınmış media qurumlarına ətraflı məlumat verməkdən çəkinsinlər. Qoy insanlarımız mötəbər şəxslərin dilindən vəziyyətin ağırlığını qiymətləndirib, uydurma siyasi motivlərlə mühacirət arzularından vaz keçsinlər. Fırıldaqçılar və dələduzların vədlərinə  deyil, həmin ölkələrin rəsmi şəxslərinin izahatlarına əsaslansınlar.

Hər kəs üçün siyasi səbəblərdən ölkəni tərk etməyin standartları aydın olmalıdı. Qondarma səbəblərlə siyasi sığınacaq almaq mərhələsi artıq bitib. Əfqanıstan, Suriya kimi münaqişə zonalarından miqrant axını ilə üz-üzə qalan Qərb ölkələrinin bizim kimi ölkələrə standartları sərtləşib. Əgər nəzərə alsaq ki, 2017-ci ildə vizaların sadələşdirilməsindən sonra Ukrayna və Gürcüstandan avropa Birliyi ölkələrinə xeyli axın var, mənzərə tam aydın olar. Əfsus ki, bəzi şəxslər bu standartları bilmədən, bəziləri isə bilərək həmin ölkələrə üz tutur. Aylarla sığınacaq hüququ əldə edə bilmir, deportasiya təhlükəsi ilə yaşayır, ciddi depressiyay düşür, bəziləri hətta intihara əl atırlar. Bu baxımdan müxalif siyasi partiyalar və ictimai təşkilatlar qanunsuz və əsassız mühacirətin təhlükələri barədə vaxtaşırı çağrışlar etməli, müstəqil media vəziyyəti hərtərəfli araşdırmalıdı.

Mühacirətin yanlış təşviqi

Hazırda mühaciərətdə olan soydaşlarımızın da bu axının artmasında cavabdehliyi var. Əsaslı və ya qondarma motivlərlə siyasi sığınacaq alan şəxslərin bəzi davranışları, bəzi hallarda isə yaxınlarına, qohum-tanışlarına yönəlmiş çağrışları mühacirətin çətinlikləri barədə reallıqları ört-basdır edir. Fərqində olmurlar ki, sosial mediada şəxsi və ictimai həyatları barədə paylaşmaları bu cür həyata həsrət qalanlarda mühacirətə həvəs yaradır.

Onlara elə gəlir ki, vətəndə min-bir əziyyətlə çalışan ictimai fəallar üçün “uğur hekayəsi” ola bilərlər. Nəzərə almırlar ki, geridə buraxıb gəldikləri fəallar onlarla eyni imkanlara malik deyillər. Amma həmin imkanlar sayəsində ərsəyə gələn 3-4 media layihəsi də ya bir-biri ilə, ya da Bakıdakı fərqli qruplarla yarışa girir. Əslində Bakıda media sahəsində çalışan fəallar yalnız saat fərqinə görə Avropadakı fəallardan öndədir.

Təbii ki, mühacirətdəki fəalların dəstək vermək imkanları da hüdudsuz deyil. Amma imkanları çərçivəsində faydalı işlər görənlərlə yanaşı Almaniyada sosial dövlət modelindən faydalanmağı qohum-əqrabaya, yaxud sosial mediada izləyicilərinə uğur kimi nümayiş etdirmək ənənəsi yanlış meyllərə səbəb olur. Əksinə ortaya çıxan fərqli sosial həyat nə siyasi canlanmaya, nə də vətəndaş tələbkarlığına rəvac verir. Bu kütləvi şəkildə ölkəni dəyişmək yox, vətəndaşlığı dəyişmək arzusu yaradır. Bu arzuları gerçəkləşdirmək naminə viza və saxta sənədlərə xərclənən pullar uğursuz olanda ümidsizlik və xəyal qırıqlığı faciəvi nəticələr doğurur…